Ülkesinde önemli bir taraftarı olmamasına, dünya siyasetinde de bir tesiri bulunmamasına karşın İran Veliaht Prensi Rıza Pehlevi’nin gerçekleştirmek üzere olduğu İsrail ziyareti önemsenmeyecek cinsten bir ziyaret değil. Pehlevi hem İsrail’in su teknolojisi hakkında bilgi alacağını hem de Holokost (Soykırım) Anma Günü merasimlerine katılacağını duyurdu. Asıl hedef da iki ülke ortasındaki “kadım bağı” yine tesis etmek.
Öylesine edilmiş laflar değil bunlar alışılmış. İki ülkenin Şah periyodunda bilhassa güç ile güvenlik mevzularında çok yakın münasebetler geliştirdiği anımsanırsa Veliaht Prens’in “kadim bağ”dan neyi kast ettiği anlaşılabilir. Ziyareti sırasında “İran demokrasisi için vizyonunu özetleyen” bir konuşma yapacağını söyleyen Prens Pehlevi, İsrail’in kimi Arap devletleriyle diplomatik alakalarını normalleştirmesini sağlayan ABD takviyeli İbrahimi Anlaşmalar’a atıfta bulunarak “Demokratik bir İran, İsrail ve Arap komşularımızla bağlarını tekrar kurmaya çalışacaktır” dedi. Kendisine ait misyonun ipuçları sayılabilir bu tabirler.
İran kamuoyunun bu ziyarete ait reaksiyonunun “gerçekte” nasıl olduğunu anlamamız ülkenin sert sisteminin baskısı nedeniyle güç. Ancak ABD-İsrail aykırısı kitlelerin Veliaht Prens’in İsrail gezisini nasıl gördüğünü varsayım edebiliriz. Fakat Prens Pehlevi milyonlarca İranlının “rejimin İsrail aksisi, antisemitik siyasetlerine takviye vermediğini” sav ediyor. Ülkede dinci idareye öfke o kadar büyük ki onların nefret ettikleri ne varsa halkın dayanağını alıyor. Prens haklı olabilir bu nedenle.
Neden kıymetli?
ABD’de yaşayan Prens Pehlevi’nin birden teğe ortada görünmesi İran’da gelişen rejim aykırısı muhalefette ABD’nin de yer alma gayretiyle ilgili. ABD, “geleceği olmayan” birine yatırım yapmaz, en azından Prens’i bir kenarda tutacaktır. “Araçları” çoğaltmak ABD’nin her vakit yaptığı iştir. Şayet Prens Pehlevi mollalar rejimine bir alternatif olursa İsrail ile Azerbaycan’ın bundan çıkarlı çıkacağına ait görüşler de var. Zira iki ülkenin de İran’la ilgileri epey makûs. Bakarsınız Azerbaycan da İsrail üzere Prens Pehlevi’den şad kalabilir.
İran ile İsrail ortasındaki tansiyon tüm vakitlerin en yüksek düzeyine çıkarken, İran’ın nükleer programı da İsrail’in İran nükleer tesislerini vurabileceği tehlikeli bir noktaya gerçek ilerliyor, malum. Prens Pehlevi’nin bu türlü bir devirde İsrail’e gelerek iki ülke halkları ortasında bağlar kurmaya çalışması değişik.
Pehlevi’nin talihi var mı?
“Denize düşen yılana sarılır” diye düşünmek de mümküm. İran halkı nefret ettiği mollalardan kurtulmak için, önemli bir alternatif haline gelirse Prens Pehlevi’yi de destekleyebilir. Ancak birtakım toplulukların bunu yapabilmeleri pek kolay değil. Beluçlar, Kürtler, Güney Azerbaycanlılar, Ahvazlar üzere birçok etnik kümenin Şah rejiminin kendilerine Ayetullahlardan daha düzgün davranmadığı, bu nedenle demokrat olduğunu tez etse de Şah’ın oğlunu destekleme konusunda kuşkucu oldukları biliniyor. Şah’ın oğlunun iktidara gelmesindense İran’ın bölünmesini tercih ederler. İran Komünist Partisi (Tudeh) ile İran Halkının Mücahitleri üzere muhalif yapılar da ayetullahlardan sonra nasıl bir ülke kurulması konusunda Prens Pehlevi ile farklı niyetlere sahip. Prens Pehlevi İsrail ile ABD’ye güveniyor lakin ülke içinde tesirinin neredyse hiç olmadığını da biliyor.
Ancak İsrail Şah’ın oğluna bu kadar kucak açıyorsa nedeni Şah devrindeki o kusursuz ilgilere duyulan hasrettir. Prens Pehlevi’nin öncülüğünde ayetullahlardan arınmış bir İran’la o eski ilgilerin yine kurulacağına inanıyor muhakkak ki İsrail.
İnandığına nazaran Veliaht Prens İstek Pehlevi’yi daha çok göreceğiz demektir ortalıkta.